Toplum giderek tüketim girdabına girdikçe, talep ve arzlarda ona göre şekilleniyor ve değişiyor. Artık rahatlığa ve konfora alışan insan içinse zevkler de bir hayli değişmiş durumda.
Bir diğer adıyla ‘’züppe etkisi’’ denilen ‘’veblen etkisini’’ daha önce duymuş muydunuz ? Züppe deyince dümdüz anladığınız şey çok doğru. Evet, gerçekten ‘’züppe’’lerden bahsedeceğiz.
Zeynep Hata mı Yapıyor ?
Veblen etkisi kısaca fiyat arttıkça kalitenin de artacağını düşündüren akımdır. Bunun sonucunda ‘’veblen malları’’denilen de ayrı bir alan oluşmuştur.
Hayatımız içinde de sık sık karşılaştığımız birçok örnek mevcut. Örneğin; Tv de yayınlanan bir erkek bir kadında ki mikrodalga fırın sahnesini hatırlıyor musunuz ? Kocası ürünlerin üzerinde duran fiyatları gizlice değiştirmiş, sonra karısına istediğin fırını seç demişti. Tabi ki Zeynep’de havalara uçarak en yüksek fiyatın asılı olduğu fırını seçmişti. Oysa onun seçtiği fırın diğerine nazaran daha düşük fiyattaydı. Veya herkesin elinde Iphone olması çılgınlığı da buna örnek. Aynı kalitedeki ürünler veya çok daha kaliteli ürünler yerine bu ‘’veblen mallarını’’seçme sebebimiz sizce nedir ?
Cevap çok basit ‘’paranız’’. Diğer bir deyişle alım gücünüzü gösterebilmeniz. Eğer çok zenginseniz, paranız bu arzı yaratabilir. Aynı işlevlere sahip ürünler yerine size özel veya yüksek markalı ürünler ile kendinizi daha iyi hissedebilirsiniz. İşte isminin hakkı. 😊 Veblen malları, hayatımızın bir noktasında kesinlikle satın alınmıştır diyebiliriz. Normalde bir ürünün fiyatı arttıkça talebin düşmesi gerek fakat onu kalitenizle eş tutan bir forma dönüştürürseniz, kalitenize çok yüksek bir meblağ biçersiniz. Algı tam olarak böyle kuruluyor. Ve biz insancıklar bunun için yaşıyoruz.
Veblen Malları Seçimi Kolaylaştırıyor mu?
Fakat kapitalist bir dünyada yaşayıp bunu yadırgamak garip olurdu. Zaten çoğu insan sadece pahalı diye birçok ürünü diğer x ürüne göre tercih ediyor. Veya daha pahalı diye o ürünün kaliteli olduğunu düşünüyoruz. Çünkü aksi için bir sebebimiz yok. Bu ürün daha kalitelidir diyebilmek için her ürünün experi olmak lazım. Kim uğraşır bunla ?
Yine de bu durum toplumsal etiği elbette zedeliyor. Hayatın içinde normalleştirsek de ütopik zenginler arasındaki uçuk istekler ön görülemez bir gelecek çerçevesi çiziyor. Toplumun giderek katmanlaşması, iyiye ve popülariteye duyulan aşırı istek, insanları daha da depresifleştiriyor.
Şimdi bir birkin çantam yok diye ağlayacağım, izninizle. 🙂
Kaynaklar : https://tr.mcfairbanks.com/2785-veblen-goods
https://isahlakidergisi.com/content/6-sayilar/25-13-cilt-1-sayi/m0150/m0150.pdf
